Als een scheidend echtpaar je meedeelt dat je als echtgenoot nog makkelijker van elkaar af komt dan van de echtelijke woning, dan geeft dat wel te denken.

Waar kiest men voor.

Er zijn diverse mogelijkheden om met de echtelijke woning om te gaan. Ik noem enkele voorbeelden uit mijn echtscheidingspraktijk:

* de woning wordt te koop gezet en beiden zoeken een nieuwe woning. Gevolg hiervan is drie keer woonlasten en twee huishoudens, terwijl het inkomen gelijk is gebleven. Dit is financieel zelden haalbaar;

* de woning wordt afwisselend bewoond door de man en de vrouw, bijvoorbeeld week op week af. Dit vraagt wel de nodige flexibiliteit van de scheidende echtelieden;

* de woning wordt overgenomen door één van beiden en de ander betrekt elders een (huur)woning. Degene met het meeste inkomen kan dan wellicht de woning blijven financieren. Mogelijk kan alimentatie hier als overlegpunt een oplossing bieden. Mocht er overwaarde zijn, dan is voorts de vraag of de andere partner zijn deel in de overwaarde wel uitbetaald kan krijgen;

* de woning wordt te koop gezet en de vrouw blijft er zolang wonen (met de kinderen), waarbij de man een ander onderkomen zoekt. Dit heeft wel allerlei fiscale gevolgen, hierover later meer.

Overlegmodel of conflictmodel.

Elke scheidingssituatie is weer anders. Van groot belang is dat scheidende echtelieden ervoor kiezen om volgens het overlegmodel (al dan niet via mediation) uit elkaar te gaan in plaats van via het conflictmodel. Zeker gezien de huidige situatie op de woningmarkt en met het oog op eventuele kinderen. Het is begrijpelijk dat als eenmaal de kogel door de kerk is, men zo snel mogelijk uit elkaar wenst te gaan om ieder hun eigen leven te kunnen oppakken. Er zal door de echtelieden echter wel geduld moeten worden opgebracht om creatieve en goede regelingen rondom de voormalige echtelijke woning tot stand te brengen, daar partijen nu financieel twee huishoudens moeten bekostigen.

De fiscaliteiten.

Aan elke gekozen situatie zijn specifieke fiscale gevolgen verbonden. Graag wil ik stilstaan bij een van de situaties, te weten: die waar de vrouw in de woning blijft wonen totdat deze is verkocht en de man elders is gaan wonen, maar nog wel de volledige hypotheekrente betaalt:

* op het moment dat de man de woning definitief verlaat is het voor hem fiscaal geen eigen woning meer, omdat deze woning niet zijn hoofdverblijf (meer) is. Hij kan slechts de helft van de hypotheekrente aftrekken en moet de helft van het eigenwoningforfait bij zijn inkomen optellen. Deze aftrek kan slechts gedurende twee jaar;

* de vrouw wordt geacht de andere helft van de rente te betalen en de helft van het eigenwoningforfait bij haar inkomen op te tellen. Fiscaal wordt de door de man betaalde hypotheekrente dan opgegeven als door hem aan de vrouw betaalde partneralimentatie. De man heeft dan voor de helft aftrek van de hypotheekrente en de andere helft kan hij aftrekken als partneralimentatie; de vrouw moet over de partneralimentatie inkomstenbelasting betalen, maar daar staat tegenover dat zij de helft van de hypotheekrente weer kan aftrekken; daarmee bereik je fiscaal hetzelfde;

* na twee jaar verhuist de helft van de woning bij de man naar box 3 en is een mogelijke overwaarde op deze helft bij de man belast met 1,2 % inkomstenbelasting. Voorts is nu slechts de helft van de hypotheekrente aftrekbaar bij de vrouw die mogelijk ook nog een lagere aftrek heeft dan de man, gezien haar veelal lagere inkomen. Dit fiscale gevolg impliceert voor hen beiden een extra financiële aderlating;

* daarnaast blijven zowel de man als de vrouw hoofdelijk aansprakelijk voor de hypotheekschuld, blijven de lasten van de woning bestaan (waaronder onderhoud), enzovoort.

Gelukkig zijn er oplossingen te bedenken, maar daarvoor moet men wel de wil hebben om wat ooit goed is begonnen, ook goed af te willen ronden.

Uit de notarispraktijk. Sneeker Nieuwsblad. (sept. 2012). Deze rubriek wordt verzorgd door mr. Karin Rientjes, notaris en echtscheidingsmediator bij Rientjes Notariaat te Sneek.