Als één van beide ouders is overleden -stel vader- is het voor de kinderen vaak lastig om de zakelijke kant van het overlijden bespreekbaar te maken. Moeder moet nog erg wennen aan de nieuwe situatie, vooral emotioneel, maar zeker ook financieel. Als kind wil je je dan niet graag opdringen, maar ergens heb je gehoord dat er nog wel iets geregeld moet worden.

Onduidelijkheid bij wat te regelen.

Het is per situatie verschillend wat er na een overlijden zakelijk precies geregeld zal moeten worden. In de regel zal een verklaring van erfrecht via de notaris moeten worden opgemaakt. Dit is een akte waaruit blijkt wie erfgenamen zijn en wie namens de erfgenamen mag handelen ten aanzien van bijvoorbeeld bank- en verzekeringszaken, het huis, en dergelijke.

Ook zal - afhankelijk van het testament - de nalatenschap moeten worden verdeeld en bij een vruchtgebruiktestament zal het vruchtgebruik moeten worden afgegeven. Voor het grote belang van deze afgifte verwijs ik graag naar dit artikel.

Op fiscaal gebied zal er een overlijdensaangifte voor de inkomstenbelasting moeten worden gedaan en zal de aangifte erfbelasting moeten worden ingediend.

Niet handig!

In de praktijk zien wij regelmatig dat men na het verstrekken van de verklaring van erfrecht en het doen van de aangifte erfbelasting niets meer doet. Doorgaans is het verstandig om de nalatenschap te verdelen en de hoogte van de (nog onopeisbare) erfdelen van de kinderen te laten vaststellen en/of het legaat van vruchtgebruik aan moeder af te geven. Waarom?

Als kind kun je de erfdelen meestal niet meteen opeisen na het overlijden van de eerste ouder, maar pas op een later moment, bijvoorbeeld als moeder komt te overlijden, als zij zou gaan hertrouwen of samenwonen of als zij blijvend wordt opgenomen in een zorginstelling.

Wanneer de erfdelen van de kinderen niet zijn vastgesteld bij het overlijden van de eerste ouder dan kan dit tot problemen leiden op het moment dat de erfdelen van de kinderen wél opeisbaar zijn, zowel voor moeder als voor de kinderen.

Voor moeder, omdat zij ineens het vermogen moet zien vrij te maken, bijvoorbeeld ingeval van een nieuwe relatie. Voor de kinderen, omdat na verloop van jaren het vaak erg moeilijk is om de omvang van die erfdelen vast te stellen. Vaak zijn gegevens verloren gegaan en ook kan de waarde van de erfdelen voor de erfbelasting anders zijn dan de waarde die tussen de erfgenamen onderling geldt. Hierdoor kunnen erfdelen groter of kleiner zijn dan in de aangifte erfbelasting opgenomen. Dit laatste is ook van belang bij het overlijden van de langstlevende ouder. Je wilt als kind immers niet nodeloos erfbelasting betalen over wat je al eerder hebt geërfd. Des te meer reden om deze vast te stellen, zeker als dat erfdeel feitelijk hoger is dan de grondslag waartegen het erfdeel moest worden aangegeven voor de erfbelasting. Er valt dan met de vaststelling van het erfdeel zelfs erfbelasting te besparen bij het overlijden van de langstlevende ouder!

Zorginstelling en opeten van de erfdelen

Bij opname in een zorginstelling is men een eigen bijdrage verschuldigd die kan oplopen tot € 2.284 per maand (cijfer 2015). Bij de berekening van de eigen bijdrage wordt het eigen vermogen betrokken als uw inkomen niet toereikend is om die € 2.284 te voldoen. Daarbij wordt geen rekening gehouden met het feit dat moeder nog aan de kinderen hun erfdelen is verschuldigd. Vaak is het dan aan te bevelen om de erfdelen uit te keren of op te eisen. Let op: aan het vervroegd uitkeren van de erfdelen kunnen schenkbelastingperikelen kleven, zeker als het testament voor vervroegd uitkeren geen ruimte geeft.

Het is wel van belang om te weten hoe hoog de erfdelen zijn en deze dan ook vast te stellen. Men kan daarbij kiezen voor het moment waarop de erfdelen op een zo hoog mogelijke waarde kunnen worden vastgesteld, per datum van overlijden of bijvoorbeeld per heden.

Daarnaast speelt de vraag óf de kinderen hun erfdeel nog wel mogen opeisen als zij niets hebben gedaan toen moeder werd opgenomen in het verzorgingshuis. Zijn de rechten van de kinderen om hun erfdeel op te eisen door het stilzitten, niet verloren gegaan? Ingeval van opeisen, hoe groot zijn die erfdelen dan? Ook hier geldt het al oude spreekwoord: voorkomen is beter dan genezen!

UIT DE NOTARISPRAKTIJK. Sneeker/Bolswarder Nieuwsblad maart 2015. Deze rubriek wordt verzorgd door mr. Karin Rientjes, notaris te Sneek.