Als de langstlevende ouder komt te overlijden kunnen kinderen wel eens voor raadsels komen te staan: wat hebben zij nu eigenlijk geërfd?

Vader had geen testament
Stel, vader is overleden. Moeder en de kinderen zijn dan samen erfgenamen. Bij een overlijden ná 2003 wordt moeder eigenaar van alle bezittingen; de erfdelen van de kinderen blijft zij aan hen schuldig. Bij een overlijden van vóór 2003 is de situatie anders. In beide gevallen geldt dat het na verloop van tijd moeilijker wordt om de omvang van de erfdelen te achterhalen.

Zeker als bij het eerste overlijden een vrijstelling voor de erfbelasting gold, is vaak niet vastgesteld hoe groot het erfdeel van elk kind was. "Alles wordt straks toch van de kinderen", is dan de redenering. Daarbij wordt vergeten dat als moeder komt te overlijden, de erfdelen uit vaders nalatenschap nog van moeders nalatenschap moeten worden afgetrokken, zodat daarover geen erfbelasting behoeft te worden betaald.

Echter, probeer de erfenis van vader achteraf nog maar eens te reconstrueren. Met het verstrijken van tijd sinds zijn overlijden wordt de kans steeds kleiner om de omvang (accuraat) te bepalen. Gezien de termijn voor het doen van aangifte erfbelasting ten aanzien van moeders nalatenschap, dringt de tijd ook nog!

Moeder is hertrouwd
Extra complex wordt het als moeder na het overlijden van vader is hertrouwd in een gemeenschap van goederen. Wat is dan de omvang van haar nalatenschap als zij komt te overlijden? Men zou kunnen stellen dat de ene helft van het gemeenschappelijk vermogen van stiefvader is, dus dan zou de andere helft wel van moeder moeten zijn. Is dit wel zo? Hoe zit het dan met de erfenis van vader, die moeder al die tijd onder zich heeft gehouden? Bij dergelijke vragen staat men vaak niet stil.

Vader had wel een testament. Stiefvader pas op!
Als vader destijds wél een testament heeft gemaakt, is het van belang om na te gaan wat voor soort testament het was. Er zijn meerdere soorten varianten, ieder met een andere uitwerking op de omvang van de nalatenschap en de erfdelen.

Stel, er was een "langstlevende testament" zoals een ouderlijke boedelverdeling of een vergelijkbaar testament. Als vader overlijdt wordt automatisch alles aan moeder toebedeeld, waarbij zij een geldschuld aan elk kind krijgt, ter grootte van hun erfdeel. Regelmatig werd in dergelijke testamenten opgenomen dat over deze schuld een samengestelde rente van 6% is verschuldigd, uit te keren als moeder komt te overlijden. Door deze rente op rente bouwt moeder een megaschuld op aan haar kinderen, met als gevolg dat haar hele nalatenschap wordt uitgehold. Fiscaal is dit handig, omdat de kinderen dan doorgaans over haar nalatenschap geen of weinig erfbelasting hoeven te betalen.

Het "gevaar" voor stiefvader is dat als de kinderen van moeder hun aandeel opeisen in vaders nalatenschap, het gezamenlijke vermogen dat stiefvader en moeder dachten te hebben hierdoor behoorlijk kan dalen. Mochten de kinderen van moeder hun deel niet opeisen en stiefvader komt te overlijden, dan worden zijn eigen kinderen mogelijk met de schuld van moeder aan haar kinderen geconfronteerd.Want hoe groot zijn de erfdelen van de kinderen eigenlijk? Wat behoort nu wel en wat behoort nu niet tot de nalatenschap van stiefvader?

Moraal van het verhaal
Maak een goede boedelbeschrijving en stel altijd de erfdelen van de kinderen vast. Bovendien, maak bij hertrouwen altijd huwelijkse voorwaarden!