Alvorens de akte wordt getekend wordt deze vanzelfsprekend eerst besproken met cliënten. Zij hebben daarvan ter voorbereiding thuis een concept van mogen ontvangen. Ik vraag altijd of het goed is dat ik de akte eerst in Jip en Janneke taal weergeef. Want cliënten klagen er vaak over dat de akten die notarissen maken moeilijk te lezen zijn. Dit geldt gelukkig overigens niet voor de vertaling die wij bij veel van de akten bijvoegen. Eigenlijk wel raar dat de laatste moet.
Ik legateer jou mijn fiets. Jij watte?
Vaak geef ik ter verduidelijking van de notaristaal als voorbeeld het volgende: Stel in mijn testament staat dat ik aan jou mijn fiets legateer. Wat ik daar eigenlijk zeg is dat als ik overleden ben, ik aan jou mijn fiets geef. Maar, wat jij niet weet is dat het enige wat ik bezit is die fiets en o ja, ik heb ook nog een kleine nota die nog betaald moet worden. Verder heb ik twee kinderen die mijn enige erfgenamen zijn. Die moeten aan jou mijn fiets afgeven, maar ook de nota betalen. Volgens de wet mogen zij de fiets verkopen om met de verkoopopbrengst de nota te betalen. Er blijft daarna gelukkig ook nog wat geld over. De kinderen vinden moeder's maar raar, want zij heeft met dat legaat eigenlijk het enige wat zij in eigendom had weggegeven. Hoe dan met het minimumdeel waar zij als kinderen recht op hebben? Dat minimumdeel noemen wij in ons notaristaaltje de legitieme portie. De kinderen mogen van de overgebleven verkoopopbrengst van de fiets de helft van het resterende geld aan zichzelf uitkeren. De andere helft moeten zij dan aan jou afgeven. Een lang verhaal om de reikwijdte van één woord "legaat" uit te leggen. Als je iets wettelijk niet goed formuleert in de akte, kan dit tot interpretatie problemen leiden. Best wel eng eigenlijk.
Eigen interpretatie
De notaristaal is juist bedoeld om te voorkomen dat er discussie ontstaat over de bedoeling van partijen. Een notaris mag, als de tekst van een akte op meerdere manieren uitgelegd kan worden, daar niet een eigen interpretatie aan geven. Dat mag alleen de rechter. De rechter gaat daar in de regel uit van de letterlijke tekst zoals opgenomen in de akte. Maar hoe als de situatie is veranderd ten opzichte van het moment waarop de akte werd gemaakt. Sinds kort vindt de Hoge Raad dat de rechter ook naar de omstandigheden gekeken mag worden die na het tekenen van de akte hebben plaatsgevonden.
Waar de Hoge Raad kortgeleden gevraagd werd om over te oordelen was een testament waarin een broer zijn enige broer tot erfgenaam had benoemd. Toen was die broer nog alleenstaand en zonder kinderen. Jaren later overleed hij met achterlating van vrouw en kinderen. Het testament was hij vergeten te wijzigen. Wie erft er nu? Strikt volgens de letter: de broer. Maar kan dat de bedoeling zijn? De Hoge Raad vond dat naar de gewijzigde omstandigheden gekeken mocht worden. Vrouw en kinderen erfden kortom. Het is om die reden dat ik bij alleenstaanden vaak in het testament opneem: "Indien ik ongehuwd en zonder afstammelingen kom te overlijden, dan benoem ik tot mijn enig erfgenaam enz." Leest niet lekker, maar is wel duidelijk.
Beter nog: houd regelmatig (zeker om de 5 jaar) je testament, huwelijksvoorwaarden, of samenlevingscontract eens tegen het licht. Kom daarvoor gerust langs voor een APK-tje.
