Steeds vaker waarschuw ik mijn cliënten een erfenis niet zomaar te aanvaarden. Zeker niet in deze crisistijd. Graag licht ik dit toe.

Als iemand overlijdt, is het van belang om te weten wie erfgenaam is en wie alle zaken rond de afwikkeling van de nalatenschap moet regelen. Volgens de wet is de afwikkeling in handen van de erfgenamen en/of de executeur. De notaris zoekt dat uit en legt dit vast in een verklaring van erfrecht.

Als bekend is wie tot erfgenaam is aangewezen, is de vraag of je ook erfgenaam wilt zijn. Je hoeft namelijk geen erfgenaam te worden als je dat niet wilt. Er zijn drie mogelijkheden waaruit je kunt kiezen: je kunt de nalatenschap "zuiver aanvaarden", "verwerpen" of "beneficiair aanvaarden".

Zuivere aanvaarding

Door zuivere aanvaarding van de nalatenschap gaan alle goederen waarvan de overledene eigenaar was, over naar de erfgenaam. Ook alle schulden!

Er kunnen grote problemen ontstaan voor een erfgenaam als die zuiver heeft aanvaard, terwijl pas later blijkt dat er meer schulden dan bezittingen zijn of dat het geld op raakt om daarmee de lopende verplichtingen te voldoen, zoals bijvoorbeeld de hypotheekrente. Sterker nog: wat als de hypotheekschuld hoger blijkt dan de waarde van de woning? De waarde van de woning kan immers door deze economisch mindere tijden zijn gedaald. Door zuivere aanvaarding zal de erfgenaam dan met zijn eigen vermogen aansprakelijk zijn voor de schulden van de overledene.

Voor je het weet, heb je "zuiver aanvaard". Een zuivere aanvaarding kan namelijk tot stand komen, doordat je je als erfgenaam als zodanig hebt gedragen. Wat houden deze gedragingen in? Je hebt bijvoorbeeld de inboedel van de overledene al verdeeld of de woning te koop gezet. Schuldeisers van de overledene mogen er dan op vertrouwen dat je hebt aanvaard en dus ook aansprakelijk bent voor de schulden van de overledene.

Verwerpen

Om jezelf te beschermen, zou je de nalatenschap kunnen verwerpen. Dat is nogal rigoureus, omdat het gevolg is dat je geen erfgenaam wordt, niet meer aansprakelijk bent voor de nalatenschapsschulden, maar ook helemaal niets meer erft! Als je ook kinderen hebt, kan het bovendien zo zijn dat zij in je plaats treden. Dan schuif je het probleem dus ongewild door.

Een eenmaal gemaakte keuze voor aanvaarden of verwerpen kan niet meer worden teruggedraaid. Die keuze is onherroepelijk.

Beneficiair aanvaarden

Wat moet je nou doen? Ook bij geringe twijfel kun je het beste "beneficiair aanvaarden". Ik noem dit ook wel: eerst even op formele wijze in de pot kijken wat er in zit, alvorens die pot te willen aanvaarden. Dat betekent dat je wel erft, maar niet aansprakelijk wordt met je eigen vermogen voor de schulden van de overledene. Alleen de bezittingen van de overledene komen dan toe aan de schuldeisers. De extra schulden zijn dan niet op jou verhaalbaar.

Let er wel op dat de procedure goed wordt doorlopen. Een beneficiaire aanvaarding gaat niet vanzelf. Die komt tot stand via de rechtbank. De notaris kan dit voor u regelen. Zodra duidelijk is dat de nalatenschap daadwerkelijk negatief is of dreigt te worden, is het belangrijk de formaliteiten in acht te nemen. Als dat niet gebeurt, kan de erfgenaam, ook al heeft hij beneficiair aanvaard, onder omstandigheden toch aansprakelijk worden gesteld door schuldeisers van de overledene! In zo'n geval dragen de erfgenamen de afwikkeling vaak over aan de notaris zodat ze hun vingers niet branden.

Uit de notarispraktijk. Sneeker Nieuwsblad nov. 2012. Deze rubriek wordt verzorgd door mr. Karin Rientjes, notaris en mediator bij Rientjes Notariaat te Sneek.